Każdy człowiek jest do czegoś uzdolniony, a wykrywanie tych możliwości jest procesem trudnym i złożonym. Niewątpliwie zadaniem szkoły, wychowawcy, nauczyciela jest wychwycenie i doskonalenie najwartościowszych cech uczniów. Mogą to być: dobra pamięć, bogate słownictwo, logiczne myślenie, zdolność do uogólniania, oryginalności itd.
Wśród przedmiotów szkolnych matematyka zajmuje ważną pozycję. Przypisywana temu przedmiotowi doniosłość wiąże się z jednej strony ze znaczącym udziałem nauczania matematyki w realizacji ogólnych celów kształcenia i nauczania, jak i z wykorzystaniem wiadomości matematycznych w różnych dziedzinach nauki i techniki. Uczenie się matematyki kształtuje umysł, wdraża do logicznego myślenia, zwięzłego formułowania i wyrażania myśli oraz wyrabia wartościowe cechy charakteru, takie jak m.in.: inicjatywa, samodzielność, krytycyzm.
Praca z uczniem zdolnym nabiera dziś coraz większego znaczenia w jakości pracy szkoły i nauczyciela. Ciągle mówi się i podkreśla, że muszą być stale udoskonalane metody i formy pracy, a w szczególności należy otaczać opieką utalentowanych i zdolnych uczniów. Wymaga to od nauczyciela nowych, innowacyjnych rozwiązań w indywidualizacji procesu dydaktycznego, powodującego rozwijanie zainteresowań i samodzielności w nauce. Nie zawsze można tego dokonać w tradycyjnych formach pracy lekcyjnej. Uniemożliwia to duża ilość uczniów w klasie, a w związku z tym przymuszona konieczność organizowania zajęć na przeciętnym poziomie wymagań. Dodatkowo czynnikiem obniżającym jakość nauczania jest stale wzrastająca liczba uczniów z obniżonym progiem wymagań edukacyjnych.
W obecnych warunkach pracy szkolnictwa ogromną rolę spełniają koła zainteresowań, konkursy przedmiotowe oraz indywidualna praca z uczniem. Obowiązkiem każdego nauczyciela jest rozwijanie możliwości edukacyjnych ucznia, pobudzanie zainteresowań, często o poziomie wykraczającym poza nauczanie szkolne. Czy praca z uczniem zdolnym jest łatwa i chętnie podejmowana przez nauczycieli na lekcjach? Przyczyną oporu dydaktycznego jest nie tylko problem warunków do nauki, ale także brak dysponowania odpowiednimi opracowaniami pomocniczymi i przemyślaną organizacją jednostki lekcyjnej. Jest to także wyzwanie i próg do pokonania dla nauczycieli matematyki.
Praca z uczniem uzdolnionym matematycznie jest bardzo trudna. Na pewno trzeba wykorzystać wszystkie możliwości, które stwarza lekcja, a więc: - umożliwiać dostęp i wykazywanie się w zadaniach o podwyższonym stopniu trudności, - wymagać precyzji odpowiedzi, jak i stwarzać możliwość wysłuchania poza programowych wiadomości, - rozszerzać pracę domową (dodatkowe zadania), - włączać ucznia zdolnego do pracy w grupie uczniowskiej (dwustronna korzyść), - organizować wielopoziomowe konkursy, quizy logiczne na lekcjach, - nagradzać i akcentować solidną naukę.
Właściwie zorganizowana praca na lekcji z uczniem zdolnym, to z jednej strony prawidłowy rozwój jego zainteresowań, jak i szansa spożytkowania wiadomości przez pozostałą część klasy.
Najwięcej możliwości do podniesienia jakości nauczania z uczniem zdolnym pozwala funkcjonowanie koła matematycznego. Większy kontakt z dzieckiem, uwarunkowany mniejszą liczebnością grupy, stwarza sytuacje nadzorowania zainteresowaniami i umożliwia kierowanie tokiem zajęć według potrzeb. Praca koła powinna stworzyć swobodę myślenia, samodzielność, możliwość poszukiwań, inspiracji i pozwalać kierować rozwojem ucznia. Zajęcia dodatkowe z matematyki dają szansę lepszego przygotowania uczniów do konkursów, zarówno wewnętrznych, jak i pozaszkolnych. Są także formą zajęć przygotowującą do sprawdzianu po szóstej klasie.
Praca koła matematycznego powinna być podporządkowana następującym celom dydaktyczno - wychowawczym: - rozwijanie zainteresowań uczestników, - doskonalenie i rozszerzanie wiadomości, - kształtowanie języka matematycznego, - rozwijanie logicznego myślenia, - przygotowanie uczniów do konkursów.
W pracy z zespołem uczniów uzdolnionych powinny być uwzględnione zagadnienia, które: - mają bezpośredni związek tematyczny z materiałem programowym nauczania matematyki w szkole podstawowej, - wprowadzają do niektórych zagadnień programowych w gimnazjum, - uwzględniają ciekawe treści matematyczne, z którymi uczniowie nie mają możliwości zetknąć się w normalnym toku nauczania lekcyjnego.
W realizacji powyższych celów i tematów należałoby uwzględniać następujące zakresy wiedzy i formy aktywności: - elementy historii matematyki, jej rozwoju jako dziedziny naukowej i wykorzystania w praktycznej działalności człowieka, - wykonywanie pomocy naukowych matematyki dla potrzeb dydaktycznych szkoły, - umiejętność wykorzystania różnych źródeł informacji matematycznych np. internet, prasa, literatura, - stworzenie kącika lub ściennej gazetki matematycznej zawierającej np. ciekawostki, nowinki itp.
Uczniowie z uzdolnieniami matematycznymi są jakby "diamentami" w środowisku szkolnym, które należy "szlifować" i doskonalić, a osiągnięty wspólny sukces jest zarówno dużą zasługą aktywności ucznia jak i ogromną satysfakcją każdego pedagoga.
Bibliografia:
Góralski A., Twórcze rozwiązywanie zadań, Warszawa 1989
Nowak W., Konserwatorium z dydaktyki matematyki, PWN, Warszawa 1989
Polya G., Jak to rozwiązać?, Warszawa 1964
Turnau S., Wykłady o nauczaniu matematyki, Warszawa 1990
Zaremba D., Sztuka nauczania matematyki w szkole podstawowej, GWO Gdańsk 1993
Katarzyna Kralka Szkoła Podstawowa w Wiślicy |